فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 1، بهار 97 ، شماره پی در پی 39

بررسی سبک شعر جلال الدین عتیقی (مطالعۀ موردی؛ دیوان شعر)

صفحه (79 - 97)
سعید پور امینایی(نویسنده مسئول)،دکتر محمود مدبّری،دکتر محمد صادق بصیری
تاریخ دریافت مقاله : بهار 1396
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 1396

چکیده
جلال الدین عتیقی تبریزی، شاعر، واعظ و خطیب سرشناس دورۀ دوم ایلخانی، در تبریز، به دنیا آمد. از او دو اثر - یکی "دیوان شعر" و دیگری "مجالس" (به نثر)- باقی مانده است. دیوان اشعار او علیرغم پختگی ذهن و زبان و اهمیتی که در سیر تحول ادب فارسی به ویژه در تحول سبک، از خراسانی به عراقی و ورود مفاهیم و مبانی عرفان و تصوّف در شعر فارسی دارد، کمتر شناخته شده است. در دیوان شعر عتیقی، علاوه بر صنایع و آرایه های ادبی، مفردات و ترکیبات نادر فراوانی وجود دارد که از نظر ادبی و زبانی حائز اهمیت است. افکار صوفیانه و عارفانه، ترجیح عشق بر زهد، خاکساری مفرط به درگاه معشوق، وحدت وجود، و...ازجمله اختصاصات فکری شعر عتیقی است. نگارندگان این مقاله کوشش خواهند کرد تا به این پرسش پاسخ دهند که اهمیّت و مختصات سبکی دیوان اشعار جلال الدین عتیقی در چیست؟

کلمات کلیدی
, جلال الدین عتیقی , دیوان شعر , نسخۀ خطی , مختصات سبکی

• بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر (بی تا) چاپخانۀ تهران
• تاریخ مغول، اقبال آشتیانی، عباس(1390)، تهران، انتشارات ساحل
• تاریخ گزیده، مستوفی، حمدالله، تصحیح عبدالحسین نوایی(1368)، تهران، انتشارات امیر کبیر
• تاریخ ادبیات در ایران، صفا، ذبیح الله(1363) چ3، تهران، انتشارات امیر کبیر
• دانشمندان آذربایجان، تربیت، محمدعلی(1314) تهران، مطبعۀ مجلس
• دیوان انوری، انوری ابیوردی، اوحد الدین، تصحیح و مقدمه از محمد تقی مدرس رضوی(1373)، چ4، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
• دیوان حافظ، حافظ شیرازی، شمس الدین محمد، تصحیح قاسم غنی و محمد قزوینی(1358)، انتشارات علمی
• دیوان عتیقی، عتیقی، جلال الدین، به کوشش نصرالله پورجوادی و سعید کریمی(1388) ، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی
• دیوان حکیم سنایی، سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم(1375)، تصحیح پرویز بابایی، تهران، انتشارات نگاه
• خلاصۀ الاشعار و زبده الافکار، کاشی، میر تقی الدین، تصحیح نفیسه ایرانی(1392) ، تهران، میراث مکتوب
• روضات الجنان و جنات الجنان، ابن کربلایی، تصحیح جعفر سلطان القرابی(1349) ، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب
• کلیات دیوان شمس تبریزی، بلخی، جلال الدین محمد، تصحیح محمد عباسی(1372)، تهران، انتشارات طلوع
• کلیات سعدی، سعدی شیرازی، شیخ مصلح الدین(1371)، تصحیح محمدعلی فروغی،تهران انتشارات ققنوس
• سفینۀ تبریز(چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی)، تبریزی، ابوالمجد محمدبن مسعود (721ه. ق) با مقدمۀ عبدالحسین حائری، تهران، انتشارات مرکز دانشگاهی
• متن و شرح مثنوی مولانا، -------، ------، تصحیح وشرح محمد استعلامی(1379)، تهران، انتشارات سخن
• مجالس، -----، -----، تصحیح سعید کریمی(1392)، تهران، انتشارات میراث مکتوب
• مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، سجادی، سیدضیاء الدین(1385) تهران، انتشارات سمت
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا،(1388)چ 11، انتشارات آگه
• لغت نامه، دهخدا، علی اکبر، چاپ اول (1373) از دورۀ جدید، تهران، دانشگاه تهران
• مقالات:
• تصحیح و معرفی مثنوی مناظرۀ آهو و کمان عتیقی تبریزی، چرمگی عمرانی، مرتضی و علی اکبر رمضانی،فصلنامۀ پیام بهارستان، ش 25، بهار و تابستان 1394، صص 247- 234